آموزش پدافند غیر عامل از دیدگاه جنگ نرم

آنالیز و تجزیه و تحلیل مفهوم پدافند غیر عامل/مؤلفه های پدافند غیر عامل / مصادیق بومی پدافند غیرعامل / پیش فرض های بحران / تأکیدات مقام معظم رهبری ( مد ظله العالی ) در خصوص اولویت های دفاع غیر عامل / مدیریت بحران دفاعی در استان ها/ اهداف دفاع غيرعامل/ برآورد تهديد

مقام معظم رهبری (حفظ الله ):

تهدید را کاملاً جدی بگیرید ، یعنی به هیچ وجه در محاسبات خودتان از تهدید جدي پایین نیایید ، منتها تهدید جدی معنایش حتمی نیست ، هیچ حتمیتی وجود ندارد. باید تدابیر کارساز در باب پدافند غیرعامل را عملی کنید.

تعریف پدافند غیر عامل

پدافند غیرعامل، مجموعه اقداماتی است که قبل از خطر انجام مي گيرد و در هنگام بروز هرگونه تهديد طبيعي و غير طبيعي (مانند جنگ) موجب کاهش آسیب پذیری نیروی انسانی، ساختمان‌ ها، تاسیسات، تجهیزات، اسناد و شریان های حیاتی یک کشور می گردد.

بیانات مقام معظم رهبری

•         این موضوع را قبلاً هم ابلاغ کرده ام و الان هم تأکید می کنم که تدابیر کارساز در این پدافند غیرعامل را عملی کنید.

•         تنها راه مقابله با تهدیدها این است که وضعیت داخلی به گونه ای ساماندهی شود که دشمن از پیروزی خود مطمئن نباشد و زمینه را برای ماجراجویی فراهم نبیند.

•         ندانستن اینکه دشمن چه در سر دارد و چه می خواهد بکند ، غفلتی است که ممکن است ما را از امکان برخورد و امکان دفاع محروم کند.

پدافند غیر عامل به کلیه اقدامات و تدابیری گفته می شود که بدون استفاده از سلاح موجب کاهش آسیب پذیری، تلفات و خسارات وافزایش پایداری بشود.

بیانات مقام معظم رهبری

•         تهدید را کاملاً جدی بگیرید ، یعنی به هیچ وجه در محاسبات خودتان از تهدید جدي پایین نیایید ، منتها تهدید جدی معنایش حتمی نیست ، هیچ حتمیتی وجود ندارد.

•         باید تدابیر کارساز در باب پدافند غیرعامل را عملی کنید.

•         پدافند غیرعامل مانند شعله ای بلند شوداین که دولت به پدافند غیرعامل اهمیت بدهد و وزراء و مسئولین دولتی به آن اهتمام کنند تذکر داده ایم و نظرات رهبری به دولت و آن ستاد ابلاغ شده است. امروز اهمیت پدافند غیرعامل قاعدتاً برای مسئولین بایستی شناخته شده باشد ، اهتمام شما کار را پیش میبرد .

•         تدابير و فرامين مقام معظم رهبری  :

•         مقام معظم فرماندهي كل قوا در ارتباط با ساماندهي و ايجاد يك هماهنگي و ضمانت اجرايي در تصميمات در ارتباط با پدافند غير عامل موارد زير را تأكيد فرموده‌اند :

•          تشكيل كميته دائمي پدافند غير عامل به منظور هماهنگ سازي، سياست‌گذاري، كنترل، نظارت و تصويب طرحهاي پدافند غير عامل پروژه‌هاي توسعه اي كشور در ستاد كل نيروهاي مسلح.

•          تأكيد بر شناسايي مراكز درجه يك و حياتي كشور در طرح‌هاي پدافندي.

•          اولويت‌بندي اماكن و موضوعات بر اساس اهميت و كاربرد آنان در طرح.

•          داشتن نگاه اجرايي و ميداني در موضوعات پدافند غير عامل.

   به نتيجه رساندن طرح‌هاي پدافند غيرعامل در ارتباط با مسئولين  اجرايي كشور .(مسئوليت كليه وزراء)

    تأكيد بر داشتن طرح پدافند غير عامل براي كليه پروژه‌ها و تأسيسات كشور.

    تأكيد بر پيگيري كميته دائمي و نظارت بر اجراي طرحهاي پدافند غير عامل دستگاههاي اجرايي كشور.

    تأكيد بر روحيه بسيجي در اجراي پروژه‌ها.

    در اولويت بالا قرارداشتن مسئله پدافند غير عامل كشور.

    استفاده از نعمتهای خداداد (عوارض طبیعی موجود و ...).

    ایمن سازی سرمایه های اساسی (اقلام عمده دفاعی و حیاتی).

   مباني و مستندات :

   قانون برنامه چهارم توسعه كشور :

   بند 11 ماده 121 قانون برنامه پنجساله چهارم توسعه كشور:

رعايت اصول پدافند غير عامل در طراحي و اجراي طرحهاي حساس و مهم و يا در دست مطالعه و نيز تأسيسات زيربنايي و ساختمانهاي حساس و شريانهاي اصلي و حياتي كشور و آموزش عمومي مردم توسط دستگاههاي اجرايي موضوع ماده (160) اين قانون به منظور پيشگيري و كاهش مخاطرات ناشي از سوانح طبيعي.

ماده 7 – وظايف و اختيارات كميته‌هاي دستگاههاي اجرايي عبارتند از :

1- بررسي و پيشنهاد سطح‌بندي و اولويت‌بندي مراكز دستگاه مربوط.

2- پيگيري تهيه و اجراي طرح پدافند غير عامل مراكز موجود بر اساس مصوبات كميته دائمي و نظام فني و اجرايي كشور به نحوي كه در طول برنامه چهارم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران – مصوب 1383 – حداقل مراكز حياتي و حساس كشور ايمن سازي شوند.

3- نظارت بر اعمال ضوابط و مقررات پدافند غير عامل در طرحهاي دستگاه مربوط.

4- انجام پژوهشها و آموزشهاي تخصصي و عمومي در زمينه پدافند غير عامل مرتبط با موضوعات تخصصي دستگاه مربوط.

اهداف دفاع غيرعامل

     تقليل آسيب‌پذيري و كاهش خسارات و صدمات تأسيسات، تجهيزات و نيروي انساني مراكز حياتي، حساس و مهم كشور در برابر خطرات طبيعي و حملات دشمن

     حفظ سرمايه‌هاي كلان ملي كشور

    حفظ توان خودي جهت ادامه فعاليت‌ها و تداوم عمليات توليد و خدمات رساني

   صرفه‌جويي در هزينه‌هاي نيروي انساني

   افزايش آستانه مقاومت مردمي در برابر تهديدات

   بالا بردن توان دفاعي كشور

   توزيع ثروت، جمعيت و سرمايه‌هاي ملي در كل فضاي سرزميني كشور از طريق اعمال سياست تمركززدايي، آمايش سرزميني و پراكندگي زيرساختهاي كليدي و مراكز حياتي، حساس و مهم توليدي محصولات كليدي (نيروگاهي، پالايشگاهي، صنعتي، نظامي، غذايي، آبرساني و ...)

    آمادگي‌هاي لازم جهت مقابله با دشمن در شرايط تهديدات نامتقارن

   حفظ تماميت ارضي، امنيت ملي و استقلال كشور.

   بكارگيري اقدامات پدافند غيرعامل ، موجب زنده ماندن و ادامه حيات و بقاي نيروي انساني مي‌گردد كه با ارزش‌ترين سرمايه يك سازمان و قدرت ملي كشور مي‌باشد.

   دفاع غيرعامل موجب صرفه‌جويي كلان اقتصادي و ارزي در حفظ تجهيزات و سازه هاي بسيار گران قيمت مي‌گردد.

   دفاع غيرعامل ، مراكز حياتي و حساس (اقتصادي ، سياسي ، نظامي ، ارتباطي ، مواصلاتي ،دانشگاهها، پالايشگاهها ، نيروگاهها ، بنادر ، فرودگاهها ، مجتمع‌هاي صنعتي و ...) را در برابر تهديد حفظ نموده ، خسارات و صدمات را تقليل و ادامه فعاليت و مقاومت در شرايط بحران و جنگ را ممكن مي‌سازد.

   اقدامات دفاع غيرعامل موجب تحميل هزينه بيشتر به دشمن مي‌گردد.

   دفاع غيرعامل موجب حفظ نيروها براي ضربه زدن در زمان و مكان مناسب به دشمن و سلب آزادي و ابتكار عمل از دشمن و نيروي مهاجم مي‌شود.

   پيشگيري بهتر از درمان ، و تصفيه آب در سرچشمه آسانتر از تصفيه در درياست

نتيجه بکارگيری اقدامات دفاع غير عامل

     كاهش سطوح آسيب پذيری کشور در نتيجه افزايش آستانه شکست

    افزايش قابليت مديريت بحران

     افزايش ضريب امنيتي و ايمنی كشور

     افزايش هزينه تجاوز و ضريب بازدارندگي كشور 

     افزايش پايداري و تداوم فعاليت‌ها

     كمك به حفظ آرامش عمومي

     ارتقاء آستانه مقاومت مردمي

     بي اثر يا كم اثر سازي عملياتهاي دشمن

     ايجاد ترديد در متجاوز نسبت به  شروع تجاوز

     ارتقاء ضريب امنيت در توسعه پايدار ملي      

   حوزه ها و محورهای اساسی پدافند غیرعامل:

   منابع مالي و اقتصادي كشور

   حمل ونقل و راه و ترابري

   سلامت ،آب ، غذا و دارو

   حوزه انرژي

   حوزه ديپلماسي و امنيت

   حوزه دفاعي

   حوزه رسانه هاو تبليغات

   حوزه مخابرات

   حوزه صنايع و معادن

ضوابط تشكيلاتي و سازماني کارگروه های كميته‌ اصلي  و فرعی پدافند غيرعامل

1- کارگروه فرهنگی اجتماعی

 وظایف اصلی این کارگروه عبارتند از :

 1ـ ارتقاي بينش فرهنگي و روحيه خودباوري، خلاقيت و مسئوليت‌پذيري با تكيه بر شناساندن فرهنگ و مواريث اسلامي و ايراني

2ـ اعتلا و تعمیق به معرفت و بصيرت ديني مبتني بر آموزه هاي قرآني و معارف اهل بيت (عليهم السلام) در همه سطوح دانشگاهي

3ـ حاكم كردن بينش توحيدي در عرصه‌هاي زندگي فردي و اجتماعي دانشگاهيان

4ـ تجلي استعداد‌ها و برانگيختن خلاقيت و شكوفايي علمي و فرهنگي

5ـ اهتمام به تحقق جنبش نرم افزاري توليد علم به منظور ارتقاء سطح دانش و توسعه علم گرايي به عنوان گفتمان فرهنگي مسلط در دانشگاه ها

6ـ صيانت از فرهنگ، تمدن و هويت اصيل اسلامي – ايراني و ترويج آن در ميان دانشگاهيان با هدف تقويت وحدت و هويت ملي
7ـ حفظ و ترويج ارزش هاي انقلاب اسلامي و ارتقای بینش سیاسی- اجتماعی جامعه دانشگاهی با تكيه بر رهنمودهاي امام خميني(ره) و مقام معظم رهبري
8ـ  ارتقاء مهارت هاي زندگي اجتماعي دانشجويان و تسهيل روند جامعه پذيري آنان
9ـ مطالعه و آسيب شناسي پديده هاي فرهنگي- اجتماعي و تقويت پژوهش هاي نظري و كاربردي با بهره برداري از همه ظرفيت هاي دانشگاهي
10ـ اعتلاي هويت، ارزش و منزلت دانشگاهي و احياي جايگاه علم و صيانت از كرامت دانشگاهيان
11ـ تلاش به منظور حفظ شخصيت، هويت، حرمت و كرامت انساني زن در جامعه دانشگاهي و ارائه الگوي زن مسلمان در سطوح ملي و بين‌المللي

2- کارگروه پژوهشی
به منظور ساماندهی پژوهش ها و تحقیقاتی که در سطح کشور در دانشگاه های مختلف در حال انجام است و با هدف جبران عقب ماندگی های ایجاد شده در علوم مرتبط با فناوری های پاسخگو به تهدیدات متصور جمهوری اسلامی ایران، می توان گروه های تخصصی فناوری های نو، فناوری های بدیع، فناوری های جاری و توسعه زیر ساخت های تحقیقاتی (آزمایشگاه های مرجع، تخصصی و...) به کارگیری و توسعه بانک های اطلاعاتی، هدایت وحمایت از انجمن ها وNGO ها، تولید نشریات و مکتوبات، اتخاذ سیاست ها و برنامه های آینده پژوهانه، توسعه خلاقیت و نوآوری با هدایت و حمایت از کانون های تفکر را پیشنهاد نمود.

3- کارگروه آموزشی
وظیفه اصلی این کارگروه، سیاست گذاری و برنامه ریزی در حوزه تدوین و اجرای دوره های کوتاه مدت عمومی و تخصصی، دوره های بلند مدت، بازنگری دوره های جاری (متون ، سرفصل ها و واحدها) و تطابق با نیازمندی های پدافند غیر عامل می باشد. به همین منظور ذیل این کارگروه می توان گروه های تخصصی علوم فنی و مهندسی،علوم انسانی، علوم پایه، علوم هنر، علوم کشاورزی و علوم هنر را پیش بینی نمود که در این راستا از ظرفیت های ساختاری موجود وزارت علوم نیز می توان بهره کافی را جست.

4- کارگروه عمرانی

در این کارگروه ها با سیاست گذاری و برنامه ریزی و هماهنگی مناسب موجبات حفظ و صیانت از زیرساخت های حیاتی وحساس وزارت علوم،دانشگاه ها،خوابگاه ها و پژوهشکده ها فراهم گردیده و با اتخاذ تدابیر لازم توسعه های آتی زیر ساخت های مراکز ذکر شده بر اساس ملاحظات پدافند غیر عامل تحت مدیریت در خواهد آمد.

پدافند غیر عامل یعنی :

دفاع در مقابل تهديد بدون سلاح

اقدامات و تدابیر :

استفاده از شکاف تکنولوژی

تکنولوژی خاص

پروژه های خاص

مديريت بحران دفاعی

نظامات و برنامه

تدبيرو روش

طرح و نقشه

دستورالعمل

کاهش آسیب پذیری

کاهش خسارت بر تجهيزات

کاهش تلفات نيروی انسانی

کاهش خسارات بر اماکن و تاسيسات

کاهش تهديد وحمله

کم شدن درجه ريسک وخطر

کاهش :حذف کامل، از بین بردن، کم کردن به طور نسبی

 سطوح اقدامات

سطح استراتژيک = تأثير درسياست های کلی نظام 

سطح عملياتی = تأثير در برنامه پنجساله توسعه سازمان ها

سطح تاکتيکی = تأثير در برنامه يکساله نيرو ها

سطح اقدامات ويژه = تأثير در اولويتهای خاص و نقطه ای

بدون سلاح :

اقدامات بدون بکارگیری سلاح و تجهیزات نظامی

دفاع غیرعامل مکمل دفاع عامل است یعنی :

دفاع غیرعامل + دفاع عامل = دفاع

آسیب پذیری :

آناليز تهديد و امکان حمله

درجه بندی ريسک و خطر

آناليز اهميت و حساسيت

آناليز فوريت و اولويت

حصول اطمینان از پاسخگوئی دائم اقدامات پدافند غیرعامل و تهدیدات (بروز سازی اقدامات)

 روش های  کلی اقدامات

 پروژه‌های در دست مطالعه وطراحی

پروژه‌های در دست اجرا

پروژه‌های در دست بهره برداری

بروزسازی اقدامات براساس تغييرات تهديد

مدیریت بحران دفاعی :

  شناسائی و آنالیز تهديد وسناريوی عمومی کشور

تهيه سناريوی تهديدات در هرحوزه

تهيه طرح مديريت بحران در هر دستگاه

تهيه راه کار های اجرائی در شرايط بحران دفاعی

اقدامات مهم مديريت بحران دفاعی:

  برآورد تهديد

پيش بينی

طرح ريزی

ايجاد آمادگی

کاهش آسيب پذيری

افزايش پايداری

مدیریت بحران دفاعی به منظور مدیریت بر حوادث، تبعات و مشکلات بحرانی ناشی از تهاجمات خارجی و مسائل امنیتی کشور به منظور تسهیل اداره آن

 موضوعات کلی مدیریت بحران دفاعی

مديريت بحران ناشی از حوادث جنگ در دستگاه اجرايی

اداره دستگاه اجرايی در شرايط جنگ و فشارهای ناشی از آن

تأمين نيازهای حياتی، ضروری و اساسی مردم در شرايط جنگ.

اولويت بندی نيازها و مراکز به امکانات حياتی و حساس.

اداره کشور با حداقل امکانات در اختيار.

ماموریت مدیریت بحران دفاعی در استان ها :

   اداره مردم وتامين نياز های اساسی مردم در شرايط جنگ احتمالی دشمن .

( در کوتاه مدت ،ميان مدت و بلند مدت).

   آب وبرق و انرژی اضطراری مردم

    نان وغذا وخوراک مردم

    سلامت  وبهداشت ودرمان مردم

    امنيت جان و مال مردم

    تامين جان پناه امن برای مردم دربرابر دشمن

    اطلاع رسانی شفاف ، مطمئن،به موقع به مردم

    ايجاد آرامش روانی برای مردم قبل،حين وبعد

معيار های اولويت بندی نقاط :

   اهميّت راهبردی نقطه

   ميزان ،نوع وپايداری تهديد نسبت به آن

   گستردگی حوزه نفوذ مراکز از نظر جغرافيا وجمعّيت

   عمق تاثيرگذاری مرکز از نظر اهميت در تامين نيازهای حياتی کشور.

   بازدهی بيشتر با زمان وهزينه کمتر برای اجرای طرح پدافند غيرعامل.

   انحصاری بودن مکان يا تجهيزات وعدم امکان تجديد پذيری.

   عدم امکان استفاده از خدمات جايگزين وموازی

   ارزش  اقتصادی مراکز ومستحدثات حياتی وحساس

•         مصادیق پدافند غیرعامل

•         مکان یابی مناسب

•         انتخاب مقیاس بهینه

•         پراکندگی در سایت

•         استفاده از عمق زمین

•         توزیع عملکرد

•         فریب در نمای عملکرد ها

•         داشتن طرح پوشش وفریب

•         مدیریت بحران ناشی از جنگ

•         موازی سازی اقدامات

•         استفاده از پوشش گیاهی

•         استحکام لازم

•         کاهش اهمییت

•         حفاظت اطلاعات

•         پوشش مردمی

•         قابلیت ترمیم سریع

          وپدافند غیرعامل

•          رنگ مناسب

•         استفاده از حجم مناسب

•         استفاده از تکنولوژی بومی

•         کاهش وابستگی

•         استفاده از نمای مناسب

•         پوشش اطلاعاتی

•         چند منظوره کردن عملکرد ها

•         ایمن سازی سیستم راداری ومخابرات

•         تولید اهداف مجازی وکاذب

•         ایمن سازی سیستم فرماندهی وکنترل

•         نامرئی سازی در برابر دشمن

•         تولید موانع دومنظوره

•         چند منظوره کردن پروژه ها

•         کاهش امکان تهدید

تهیه و تنظیم :

کمیته پژوهش دبیرخانه دائمی مقابله با جنگ نرم استان البرز